ارزیابی آسیب‌پذیری اجتماعی-اقتصادی بهره‌برداران مراتع (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی شهرستان نطنز استان اصفهان)

ارزیابی آسیب­پذیری اکوسیستم­ها از مهم‌ترین ابزارهای موجود برای دستیابی به مدیریت پایدار و نیز ارائه راهکارهای مدیریتی و برنامه­ریزی موثر برای به حداقل رساندن اثرات مخرب ناشی از عوامل آسیب­زا موجود است. از این‌رو، مطالعه حاضر با هدف سنجش آسیب­پذیری اجتماعی-اقتصادی بهره­برداران مراتع ییلاقی شهرستان نطنز استان اصفهان انجام شد. بدین منظور، با استفاده از مرور ادبیات و نظرات صاحب­نظران، مهم‌ترین شاخص­های اجتماعی-اقتصادی مراتع استخراج شد. جوامع آماری تحقیق شامل بهره­برداران مراتع ییلاقی، مراتع ییلاقی طرح­دار و کارشناسان مراتع بودند که حجم نمونه در هر کدام از این جوامع با استفاده از فرمول کوکران تعیین شد. با استفاده از پرسشنامه، نظرات کارشناسان و بهره­برداران مرتعی در رابطه با تاثیر شاخص­های اجتماعی-اقتصادی در آسیب­پذیری مراتع اخذ شد. روایی پرسشنامه با استفاده از نظرات طیفی از کارشناسان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ تعیین شد. در مرحله آخر، با استفاده از فرمول پیشنهادی می­بار و والدز (2005) سنجش آسیب­پذیری صورت گرفت. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که مشکلات محلی و فروپاشی نظام­های بهره‌برداری گذشته، تعداد بهره­بردار و شیوه بهره­برداری بیشترین تأثیر را در آسیب­پذیری اجتماعی مراتع دارند. همچنین تعداد دام، هزینه­های زندگی و وضع اقتصادی بهره­برداران مرتعی به‌ترتیب بیشترین تأثیر را در آسیب­پذیری اقتصادی مراتع دارند. از طرف دیگر، تلفیق عوامل اجتماعی-اقتصادی، آسیب­پذیری مراتع را بهتر می­تواند نمایان ­سازد. بنابراین با تلفیق عوامل اجتماعی-اقتصادی، می­توان درجه آسیب­پذیری مراتع مختلف را تعیین کرده، تا از این طریق مراتعی را که از آسیب­پذیری بیشتری برخوردارند شناسایی و در اولویت بالاتری جهت برنامه­های مدیریتی قرار داد.